Eeuwige schaamte: Helle Helle's boek "Hafni zegt" is een geweldige roman in honderd kleine scènes

De feministische droom van een privékamer verandert in een nachtmerrie vol briljante komedie in de nieuwe roman van de Deense auteur Helle Helle. "Hafni zegt" is losjes verbonden met de twee eerdere romans, die in 2022 als dubbelroman verschenen bij Dörlemann Verlag onder de titel "ZIJ en BOB". Hafni Jörgensen verscheen daar slechts terloops, en nu is zij de hoofdpersoon: 48 jaar oud, licht overgewicht met een "bierbuik" en in een ernstige levenscrisis. Haar twee kinderen zijn het huis uit en worden schaars, en haar man is helemaal niet haar "wederhelft", maar een bleek spook van wie ze wil scheiden.

Maar daarvoor trakteert ze zichzelf op een "smörrebröd-trip" als troost: alleen rijden over de eilanden van landelijk Zuid-Denemarken, alleen in hotelkamers en zich tegoed doen aan smörrebröd (sandwiches), die Deense lekkernijen die niet goed zijn voor gewichtsverlies. Het zou acht dagen duren, maar het werden er uiteindelijk vier weken, omdat Hafni zo gênant besluiteloos was en er zoveel onvoorziene dingen gebeurden. Ze struikelt door ontroerende scènes en ongelukken, valt steeds dieper (letterlijk in de modder), krabbelt overeind en wordt beloond met een weelderige "salontafel" compleet met vele soorten taart.

Aan het einde van de reis zit ze in haar auto bij een parkeerplaats en vertelt ze haar avonturen telefonisch door aan een naamloze vriendin die ze al dertien jaar niet meer heeft gezien. Dit is de verteller van de roman zelf, die Hafni's toespraak navertelt en bondig commentaar geeft op haar struikelpartijen. De vertelstructuur is kunstig opgebouwd, de taal verfijnd spaarzaam, vol halve zinnen en lege ruimtes, met pauzes voor blikken en gebaren, voor afschuw, vreugde en teleurstelling. Dit is geen minimalisme, maar poëzie; dit zijn gecondenseerde verhalen die in honderd kleine scènes een grote roman vormen.

Hafni is een toonbeeld van onzekerheid. In tientallen ontmoetingen met vreemden heeft ze het gevoel dat ze alles verkeerd doet, in supermarkten en op straat, met receptionisten en obers, en in ontmoetingen met andere vrouwen die ook "goed gevoed" zijn. Ze verruilt voortdurend haar sneakers voor pumps en waggelt naar nieuwe lekkernijen, beschaamd voor elke hap en beschaamd voor die schaamte. "Eeuwige schaamte achtervolgt haar." Dit geldt ook voor haar kennismaking met een scheikundeleraar, de "man met oranje zwembroek", tijdens haar onzekere ontmoetingen met hem "achter een struik (...) verward door rode wijn, verward door tijd en ruimte."

Wanneer ze eindelijk de juiste man lijkt te hebben gevonden, een man met slaapproblemen zoals zij, ontstaat er een emotionele strijd. Eindelijk iemand met wie ze niet de neiging heeft om "te snel te veel te zeggen". Hij laat haar het dorp van zijn jeugd zien, en ze verveelt zich maar "een beetje". En jawel: "Ze hebben elkaar omhelsd" voor de deur van haar hotelkamer. Maar de volgende dag is hij weg; ze laat een briefje voor hem achter bij de receptie, betreurt het meteen als een schande en troost zichzelf opnieuw "met toast met boter en wijn en avocado".

Helle Helle schrijft deze vrouwelijke tragikomedie met onberispelijke elegantie (en vertaalster Flora Fink houdt haar bij). Haar zinnen zijn kort, soms in de infinitief, en ze laten vaak meer weg dan ze zeggen. Het is een taal van aarzeling, van beproeving, van stotteren in fragmenten die schitteren als mozaïeksteentjes, waarvan de intensiteit voortkomt uit het onspectaculaire. Terwijl Hafni eet, drinkt, verdwaalt en toch altijd doorgaat, verduisteren wolken haar leven, haar menopauze en haar toekomst.

Op de laatste pagina van de roman, terwijl Hafni weer eens met de autoveerboot naar huis reist, ontmoet ze toevallig een zekere Bob, die zogenaamd zijn groeten overbrengt aan de vriend aan de andere kant van de lijn. Hafni zegt tegen haar: "Daarom bel ik ook." Maar de onwetende lezer weet niet wie deze Bob is, omdat het niet wordt uitgelegd. Alleen de geïnformeerde lezer kent hem al uit de twee vorige romans, dezelfde Bob om wie de twee vrienden in hun jonge jaren streden. En wat er vervolgens met Hafni gebeurt, hoe ze door Zuid-Engeland zwerft (onder andere in de voetsporen van Virginia Woolf) en ook nog eens haar irritante broer op haar rug heeft, leren we in de roman "Hé Hafni", onlangs gepubliceerd in het Deens – hopelijk binnenkort ook in het Duits.

Helle Helle: Hafni zegt. Roman. Vertaald uit het Deens door Flora Fink. Penguin Publishing, München 2025. 207 pp., Fr. 33.90.